De ‘Herentalse Geschiedkundige Kring’, ‘Campinia Academica’ en ‘Davidsfonds Herentals’, organiseren op zaterdag 24 oktober de voordracht ‘Welke is de echte Kempische stad: Herentals of Turnhout?’ door Jan Goris, stadsarchivaris te Herentals.Bij de feestelijke opening van 800 jaar Herentals op zondag 4 oktober 2009 in aanwezigheid van minister-president Kris Peeters, hield dr. Jan-M. Goris reeds een korte, maar opmerkelijke toespraak over de betekenis van het vrijheidscharter (1209) voor Herentals. Hij betoogde dat van de vijf ‘oppida nova’, Herentals, Arendonk, Hoogstraten, Turnhout en Oisterwijk die omstreeks die tijd werden gesticht, alleen Herentals tot een volwaardige Brabantse stad is uitgegroeid. Tijdens zijn voordracht op 24 oktober zal Jan Goris zijn stellingen met de nodige bewijzen staven. Die voordracht zal plaatshebben in Kasteel Le Paige, Nederrij 135, 2200 Herentals op zaterdag 24 oktober 2009 om 15 uur.Na de lezing wordt aan de aanwezigen een kleine receptie aangeboden.Inschrijven voor deze voordracht kan op volgend E-mail adres marc.neefs@telenet.be of bij J.-M. Goris, Nieuwstraat 20 te 2200 Herentals [b]Welke is de echte Kempische stad: Herentals of Turnhout?[/b]Precies achthonderd jaar geleden, in oktober 1209, schonk Hendrik I, hertog van Brabant vrijheidsrechten aan Herentals. Traditioneel en – niet helemaal ten onrechte – laat men het verkrijgen van die rechten doorgaan als het zogenaamd officiële ontstaan van Herentals.Rond diezelfde tijd als Herentals verkregen ook Arendonk, Hoogstraten, Turnhout en Oisterwijk vrijheidsrechten, maar de teksten van die vrijheidscharters bleven noch in origineel noch in afschrift bewaard. Uit de hertogelijke akte van 1212-1213 die Hendrik I aan Godfried van Schoten, heer van Breda, verleende, blijkt dat die vier Kempische nederzettingen vrijheidsrechten van de hertog ontvangen hadden. Samen met Herentals worden ze in een adem genoemd onder de ‘op(p)ida libera que de novo feceramus’.In 1212-1213 waren alle Kempische oppida nova gelijk: alle vijf waren ze vrijheden. Maar ten laatste in de vijftiende eeuw was dat niet meer het geval. Uitsluitend Herentals was toen uitgegroeid tot een volwaardige Brabantse stad. Turnhout, Hoogstraten, Arendonk en Oisterwijk zijn echter tot aan de Franse Revolutie vrijheden gebleven. Vrijheden zou men nog het beste kunnen omschrijven als ‘halfsteden’ ofwel als ‘geprivilegieerde dorpen’.Wegens het voorhanden zijn van de bronnen die hiervoor in aanmerking komen is het mogelijk het ontstaan en de ontwikkeling van een eigen publiekrechterlijk statuut van Herentals te reconstrueren. Belangrijke etappen daarin waren onder andere: 1) het verkrijgen van autonomie inzake financiewezen (het recht om accijnzen te heffen, 1291); 2) de keure van 1303, een soort stedelijke grondwet (deze keure behelsde o.a. volledige autonomie inzake wetgeving en administratie); de instelling van het poorterschap; het recht van de Herentalse burgers om naast de zeven hertogelijke schepenen (1209) vijf gezworenen te kiezen; 3) de oprichting van een lakengilde (1322); 4. de keure van 1396 die waarborgen inhield tegen de overtreding van de rechten van Herentals door de schout.1.Dankzij zijn lakenproductie en lakenexport kon Herentals niet alleen uitgroeien tot het belangrijkste economisch centrum van de Antwerpse Kempen (productiecentrum van laken met banmijl in economische betekenis, eigen metrologisch systeem en jaar- en weekmarkten), cultureel en religieus centrum (o.a. begijnhof, kloosterstichting met nadruk op het minderbroederklooster en godshuizen), geënt op de sociaal-economische welvaart die begunstigd werd door de privilegiepolitiek van de hertog ontwikkelde Herentals een juridisch-administratief en zelfs een militair apparaat alsook een infrastructuur die typisch waren voor een stad:1. extra-territoriale bevoegdheid van de schepenbank,2. magistraat,3. corpus van de stad, 4. georganiseerd ambachtswezen, 5. stedelijke omwalling en 6. wijken en wijkmeesters e.a.m. De rest verneem je op die infonamiddag....
